Oosterbeek 2020

Het is Goede Vrijdag vandaag op 10 april 2020. Een mooie dag om de vrijheid te vieren. Eerder deze week kreeg ik het idee om deze dag een mooie wandeling te gaan maken. Lekker in mijn eentje een klein avontuur te beleven. Maar waar naartoe dacht ik zo? Daar hoefde ik niet heel lang over na te denken. Er is een plek in Nederland waar ik graag kom. Een plek met een prachtige natuur maar ook met een heftige geschiedenis. Een plek waar deze twee samenkomen, als het ware onwaarschijnlijk hard met elkaar botsen. Een plek waar de schoonheid je doet verblinden en je niet kan voorstellen dat zich hier in 1944 een bloedige veldslag heeft afgespeeld.

Ik doel op de plek Oosterbeek in de provincie Gelderland. Oosterbeek ligt ten Westen van Arnhem en heeft tijdens de operatie Market Garden in 1944 een historische plek bedongen. Ten Westen van Oosterbeek landen er in september 1944 meer dan 10.000 Britse troepen met als doel op te trekken naar de verkeersbrug in Arnhem, om deze vervolgens in te nemen in afwachting op de grondtroepen van het 30e Legerkorps (XXX Corps). Helaas lukte het slechts een handjevol troepen (John Frost en zijn manschappen van het tweede bataljon van de Eerste Britse Luchtlandingbrigade) om de brug te bereiken. De rest van de troepen werden, wegens felle  en steeds meer groeiende Duitse tegenstand, afgesneden van John Frost en kwamen niet verder dan Oosterbeek. 

Uiteindelijk heeft John Frost het met zijn mannen 5 dagen volgehouden alvorens zich over te moeten geven aan de Duitse troepen. Na deze overwinning ging echter het gevecht met de troepen binnen de perimeter in Oosterbeek gewoon door. Na 10 dagen sinds het begin van de slag was het echter allemaal voorbij. Er wisten circa 2.100 Britse en Poolse soldaten te ontsnappen via de Rijn naar de Zuidoever. De rest (circa 8.000 manschappen) werden krijgsgevangene gemaakt, ontsnapten via het Nederlandse verzet of waren gesneuveld. Wat een grote overwinning zou moeten worden bleek een brug te verder te zijn.

Ik begon mijn wandeling aan de Westkant van Oosterbeek richting Wolfheze. Mijn eerste stop; een duiker onder de treinverbinding Utrecht-Arnhem. Bewoners uit de omgeving schuilden er in september 1944 voor het oorlogsgeweld. Op 19 september werd deze tunnel gebruikt door Britse en Poolse troepen. Via deze verbinding met het terrein ten zuiden van de spoorlijn bereikten zij met voertuigen (jeeps) en kanonnen hun kameraden in de Wolfhezer- en Bilderbergbossen.

Aan de andere kant van de duiker liep ik terug langs het spoor door de bossen richting Oosterbeek en de Dreyenseweg. Halverwege stuitte ik op verschillende schuttersputten van de 4th Parachute Brigade. Ook kwam ik wat oud ijzer tegen. Geen idee of het met de slag in 1944 te maken heeft, maar het sprak tot de verbeelding. 

Halverwege het bospad stopte ik even. De zon scheen op mijn gezicht en ik hoorde de vogels fluiten. Wat een stilte. Ik kwam tijdens mijn wandeling vrijwel niemand tegen. Mijn gedachten konden ongestoord afdwalen naar september 1944. Ik keek omhoog en zag de vele Britse droppingscontainers in de bomen hangen. Deze kwamen overigens veel te vaak in handen van de Duitsers die de droppingsplaatsen in bezit hadden genomen. 

Al verder lopende door de bossen zag ik een rijplaat liggen zoals men deze in de Tweede Wereldoorlog veel gebruikte. Mijn gedachten vulden het gelijk in. Deze rijplaat moest wel een stille getuige zijn van de veldslag die hier 76 jaar geleden plaatsvond. Uiteraard een foto gemaakt en al snel liep ik weer verder richting de Dreyenseweg.

Bij de rand van het bos aansluitende op de Dreyenseweg aangekomen maakte ik nog wat foto's van herdenkingskruisjes.  Op deze plek hebben hevige gevechten plaatsgevonden en zijn vele soldaten gesneuveld. De Britten aan de ene kant in het bos (waar ik nu stond) met de weg ertussen en de Duitsers aan de overkant in het aangrenzende bos. Het lukt de Britten maar niet om de Duitsers hier terug te dringen. Dit bleek een te grote opgave, mede gelet op de enorme gemotoriseerde vuurkracht aan Duitse kant. 

Ik stak de weg over (gelukkig nu zonder enige tegenstand) en trok het bos van landgoed Lichtenbeek in vanwaar de Duitsers destijds optrokken. 

Ik doorkruiste het bos en kreeg zicht op de Oorlogsbegraafplaats van het Gemenebest Arnhem Oosterbeek. Ik was hier al vaker geweest, maar elke keer maakt het weer een enorme indruk. Al die graven, al die jonge mannen gesneuveld om ons te bevrijden van de Nazi tirannie.... 

We shall remember them! 

Ik liep vervolgens richting Station Oosterbeek hoog. Ik passeerde diverse huizen waar het oorlogsgeweld nog duidelijk haar sporen heeft nagelaten.

Aangekomen bij het Station Oosterbeek hoog liep ik over de spoorbrug. Ook hier is fors gevochten. De Duitsers trokken vanaf de Dreyenseweg richting Oosterbeek en controleerden deze plek. De Britten probeerden de brug te veroveren, als was het alleen al om de dropping containers die hier lagen in bezit te krijgen. Dit mislukte met als gevolg wederom forse verliezen van kostbare mensenlevens. 

Ik wandelde richting het Airborne museum Hartenstein en passeerde ondertussen diverse bomen die als stille getuigen tegen mij spraken. De vele kogel en scherfinslagen, duidelijk zichtbaar, geven een idee van de felheid waarmee hier is gevochten. 

Bij Hartenstein aangekomen is het rustig. Alles is gesloten gelet op de Corona crisis. Ik loop in mijn eentje over het terrein. Vrijwel geen mensen. Wat een stilte en wat een rust. De vogels fluiten nog steeds hun lied en de zon schijnt nog volop. Ik ga op het bankje zitten in het park en eet mijn lunchpakket met zicht op het museum. Een moment om je zorgen even te vergeten en te genieten van het moment. 

Ik besluit om verder te lopen en de perimeter route te volgen. Ik had ondertussen 10 kilometer in de schoenen zitten, maar deze extra route van circa 4 kilometer kon er nog wel vanaf.

De route is een rondje om Oosterbeek met de Rijn als Zuidelijke grens. De route is omringt door de prachtige natuur en stromende beekjes die Oosterbeek kent. 

Ik ben nu bijna bij de Rijn en loop hier evenwijdig aan (met de Rijn aan mijn rechterhand) richting de beroemde kerk en Huize Ter Horst (een toevluchtsoord voor de steeds grotere stroom van Britse gewonden).

Ik kom aan bij Huize ter Horst en de kerk waarvan de muren van de kerk vol met kogelinslagen zitten. Ik maak wat foto's en sta nog even stil bij hetgeen hier heeft plaatsgevonden. Het is moeilijk om je voor te stellen wat een hel dit moet zijn geweest. Ik loop een rondje om de kerk en tuur nog even richting de Rijn en het Oosten naar de brug van John Frost, om vervolgens mijn route te vervolgen. 

Na een klim van Oosterbeek laag naar het hoger gelegen gedeelte vervolg mijn weg over de Utrechtseweg. De zon scheen fel, ik wreef in mijn ogen. Kwam daar nu een Brit op mij aflopen met zijn handen omhoog? Het bleek natuurlijk een gedachtespinsel te zijn, maar ik kwam met deze trip heel dichtbij en kon de geschiedenis bijna aanraken. 

Ik passeerde de kruising op de Utrechtseweg/Stationsweg richting Hartenstein. Deze kruising is heel bekend als centrale plek van de slag. Op de kruising bevond zich o.a. het voormalig Medical Dressing Station (MDS) Vreewijk (links op de foto) en hotel Schoonoord (Airborne Pub no.1) aan de overkant hiervan. 

Kunstenaar David Shepherd maakte hier eens een schilderij van welke de hectiek van toen goed laat zien. Alles liep door elkaar en de straat wisselde keer op keer van eigenaar. 

Na een zeer geslaagde dag stap ik weer in de auto om naar huis terug te keren. Ik kijk bij het wegrijden tevreden nog één keer over mijn schouder richting de zo door mij geliefde plaats Oosterbeek en beloof mijzelf dat ik snel weer zal terugkeren.

Tot slot: wat boektips 

Mocht je meer willen lezen over de slag om Arnhem en dan met name over Oosterbeek dan kan ik een onderstaande boeken aanbevelen. Deze spreken zeer tot de verbeelding aangezien er veel ooggetuigen aan het woord zijn en je echt een beeld geschetst krijgt van wat er zich heeft afgespeeld. Dat geeft tijdens je wandeling een heel bijzonder beeld. 

10-04-2020