De slag om Vliegveld Valkenburg Zh
begon op 10 mei 1940..
Mijn opa en oma van mijn vaders kant heb ik goed gekend. Althans, vooral mijn oma die ruim 90 jaar oud mocht worden. Mijn opa is helaas veel eerder overleden. Van hem staat mij voornamelijk een vaag beeld bij. Vooral de contouren van een oude man die in een stoel zit. Helaas mocht ik nooit echte gesprekken met hem voeren. Daar was ik nog veel te jong voor. Mijn oma daarentegen heb ik gelukkig veel langer gekend. Van haar mocht ik veel meekrijgen over de oorlogsjaren. Nu wil het zo zijn dat de boerderij van mijn oma (althans, op dat moment de boerderij van haar ouders Jan van Egmond en later die van haar broer Henk van Egmond) op de rand van het vliegveld Valkenburg Zh (aan de Broekweg) lag. Vandaag de dag is de boerderij nog steeds te vinden (tegenwoordig aan de Oude Broekweg).
Toen de Duitsers op 10 mei 1940 ons land binnenvielen was dit vliegveld één van de doelen. Fallschirmjägers van het FJ regiment 2 (gevolgd door de luchtlandingstroepen van het Infanterie Regiment 47) sprongen boven het vliegveld en haar weilanden uit de Junkers 52/3m vliegtuigen met als doel dit vliegveld zo snel mogelijk in te nemen. Dit was belangrijk zodat de luchtlandingstroepen van het Infanterie Regiment 47 (onderdeel van de 22e Luftlande Infanteriedivision) op deze vliegvelden konden landen.
Hieronder een aantal foto(s) uit mijn collectie van Wehrmacht soldaten van het IR47 als ook een originele Erkennungsmarke gedragen door een soldaat van dit regiment.
Na 5 dagen vechten rondom Valkenburg Zh was het echter allemaal voorbij. Ondanks dat de Nederlanders in Valkenburg aan de winnende hand waren capituleerde ons land en moest men de strijd opgeven. De aanval van de Duitsers was gericht op het bestuurscentrum Den Haag. De Duitsers wilden circa 15000 troepen afzetten op de drie omliggende vliegvelden Ockenburg, Ypenburg en Valkenburg. De afgezette troepen zouden vervolgens naar het centrum van Den Haag optrekken om haar in te nemen en feitelijk het bestuur over Nederland over te nemen. Makkelijk gedacht door de Duitsers, moeilijk gedaan. Uiteindelijk stuitte de Duitsers op felle tegenstand van de moedige Nederlandse troepen wat resulteerde in een volkomen mislukking van het Duitse plan. De Duitsers leden dan ook zware verliezen. Zo verloren ze circa 75% van hun transportvliegtuigen (ongeveer 222 Junkers Ju-52) inclusief haar ervaren piloten.
Hieronder een originele foto van Duitse Junkers die op 10 mei 1940 noodlandingen moesten maken op de A13 van Den-Haag naar Rotterdam.
Vooral het IR65 van de luftlandingsdivision 22 is hier terecht gekomen. Zie hieronder een 2-tal foto's van de soldaten van dit regiment.
Het schijnt dat de Duitse generaal Kesselring na de oorlog heeft verklaard dat de Duitsers deze verliezen gedurende de oorlog maar moeilijk konden compenseren. Dit verlies als ook de tegenvallende resultaten zal voor de Duitsers ongetwijfeld mede een rol hebben gespeeld in het uiteindelijke afblazen van de plannen om Engeland binnen te vallen.
Hieronder een foto van enkele Duitse gewonden die worden afgevoerd met het vliegtuig.
Als kleine jongen vertelde mijn oma mij vele verhalen over de Duitse inval in mei 1940. Omdat de boerderij aan de rand van het vliegveld lag werd het onmiddellijk bij de strijd betrokken. De Nederlandse soldaten op wacht bij het hek van het vliegveld stonden in verbazing naar het geheel te kijken. Het werd ze al snel duidelijk dat de oorlog was uitgebroken. Mijn oma en haar familie (vader, moeder en broer Henk) besloten te vluchten. Niet over de Broekweg (dat was gevaarlijk) maar via het grasland ging het richting Valkenburg wat zo'n vijfhonderd meter verder lag. Bij familie aangekomen in het dorp was het al snel toch paniek, immers wat nu? Veel Duitse vliegtuigen ware ondertussen geland op het vliegveld. Het vliegveld was echter nog niet af met als gevolg dat de gelande Junker transportvliegtuigen wegzakten in de grond wat nieuwe landingen op het vliegveld onmogelijk maakten. De Nederlandse soldaten waren op dat moment in grote paniek en vluchtten het dorp binnen met daarachter aan de eerste Duitse troepen.
Ondertussen werden ook burgers vanuit het dorp weggevoerd over de Broekweg richting vliegveld, allemaal met de
handen omhoog. Henk vertelde dat hij zijn koeien boven al het strijdgeweld hoorde loeien. Hij had het met ze te doen. Daarnaast moesten de koeien gemolken worden, strijd of geen strijd! Henk besloot daarop om terug te keren vanuit het dorp naar de boerderij.
Henk had hiervoor twee redenen: er lag een flink bedrag aan geld verstopt op de boerderij (onder het kussen van zijn vader op de slaapkamer) en de koeien moesten gemolken worden. Henk en een medewerker liepen samen de Broekweg op en konden zonder narigheid de boerderij bereiken. Ze wilden direct naar de koeien toe lopen en de hekken van het weiland sluiten. Helaas verscheen daar ook een Duitse soldaat die ze wegstuurde naar het woonhuis op de boerderij. In de woning van Henk aangekomen zagen ze in keuken een stuk of vijf Duitse officieren aan de tafel zitten. Op de tafel was radio apparatuur opgesteld, de draden hingen uit het openstaande raam wist Henk zich nog te herinneren. Allemaal leuk en aardig, moet Henk gedacht hebben, maar ik wil mijn koeien melken. Henk zag ondertussen dat er in de stal, naast de koeien, een 60 tot 70-tal Valkenburgers waren opgesloten door de Duitsers. Hieronder een foto van de stal door mij gemaakt in juni 2014.
Ook zaten er wat Nederlandse krijgsgevangenen tussen. Henk vroeg of een paar mensen hem konden helpen. Even later zaten er meerdere burgers de koeien te melken. Volgens Henk moet dat omstreeks halfnegen 's morgens zijn geweest want toen kwamen de granaten overgevlogen, die de Nederlandse soldaten met een veldgeschut (artillerie) uit duinen afschoten. Hieronder een foto van een dergelijk Nederlands model 7 veldgeschut helaas ingenomen door een Duitse militair tijdens de hevige gevechten in de meidagen van 1940.
De granaten kwamen vervolgens steeds dichterbij, aldus Henk. Het doelwit waren o.a. de op het vliegveld gelande Junker vliegtuigen die dan ook bij de tientallen in brand werden geschoten. Onderstaande foto laat zien dat er ook een afzwaaier tussen bleek te zitten. Deze raakte de boerderij van Henk. Het gat in de stalen balk is nog te zien.
Na de inslag hielden de melkers het voor gezien. Ze vluchtten allemaal snel weer het huis in, weg uit de stal. Maar goed, de koeien waren weer even "gered" dacht Henk. Nu de andere missie nog volbrengen, het geld onder het kussen. In de woning liep Henk voorzichtig richting de trap naar de slaapkamer van zijn vader. Plotseling voelde hij koud staal tegen zijn nek aandrukken. Een Duitse soldaat hield een geladen Luger tegen zijn nek en vroeg hem waar hij mee bezig was. Henk gaf aan dat hij wat kleding wilde pakken. Helaas bleek de Duitser het niet te vertrouwen en liep dan ook met Henk mee. Het lukte Henk in eerste instantie niet om het geld onder het kussen te pakken te krijgen. Maar soms moet je een beetje geluk hebben. Er klonken rare geluiden uit een aangrenzende slaapkamer. De Duitse soldaat ging op verkenning en liep de andere kamer in wat Henk de mogelijkheid gaf om het geld te pakken. Hij stopte de biljetten in zijn broek. Uiteindelijk kwam hij en zijn medewerker, onder druk van de Duitsers, weer in de stal terecht. Voorlopig was het weer wachten totdat hij er tussenuit zou kunnen knijpen richting zijn familie die nog steeds in het dorp Valkenburg bij familie schuilde. Om twaalf uur 's middags stopten de Nederlandse soldaten met vuren vanuit de duinen. In de stal werd het leven weer wat dragelijker.
Hieronder een foto van de stal aan de achterzijde uitkijkende op het vliegveld. Foto door mij gemaakt in 2021.
Henk vertelde dat ze allemaal het gevoel hadden dat de Nederlandse soldaten het vliegveld en de boerderij zouden gaan innemen. Ook de Duitsers waren extreem zenuwachtig, die zagen ook dat het niet zo lekker voor ze liep. Om ongeveer 16.00 uur schreeuwden de Duitsers dat iedereen uit de stal moest komen. De burgers en krijgsgevangenen moesten bij elkaar gaan staan. Iedereen werd vervolgens via de Broekweg naar het dorp afgemarcheerd. Henk zag tot zijn grijnzen dat zijn blauwe zondagse pak stiekem door een Nederlandse krijgsgevangene was aangetrokken om zo als burger door te kunnen gaan. Er bleken er meerdere te zijn die nu met zijn kleren rondliepen, ze hadden de uniformeren verstopt op de zolder van de boerderij (helaas heeft de familie deze uniformen niet bewaard, tot grote teleurstelling van uw auteur). Tijdens het afmarcheren over de gevaarlijke Broekweg (deze lag in de vuurlinie) liepen de Duitsers ernaast. Ze gebruikten Henk en de andere burgers als dekking. Ook dat nam Henk ze niet in dank af, maar gelukkig bereikten ze zonder problemen het dorp.
Hieronder een afbeelding vanuit mijn eigen collectie. Het betreft twee Duitse soldaten (w.o. een officier) zoals ze er in mei 1940 rondom het vliegveld Valkenburg Zh bij liepen.
Verder is mij alleen bekend dat Henk zijn ouders en zuster (mijn oma) wegbracht naar het gemeentehuis in Valkenburg Zh waar ze
zich bij de stoet voegden die het dorp van de Duitsers mocht verlaten. Dit is zover mij bekend ook gelukt. Henk zelf kwam overigens terecht in
de kelder van Piet van Dijk op de Middenweg. Henk heeft de oorlog overleefd en nog veel verhalen (samen met mijn oma) gedeeld.
Hieronder een foto van het dorp nog voor de slag in mei 1940. Boven de Rijn ligt Rijnsburg met de Valkenburgerweg tussen de weilanden goed zichtbaar.
Als gevolg van de felle gevechten lag het dorp grotendeels in puin. Helaas zijn er ook burgerslachtoffers gevallen. Aan de buitenrand van het dorp is een gedenksteen te vinden ter nagedachtenis aan een aantal Valkenburgers die bij de slag zijn omgekomen.
De kerk was, als gevolg van Nederlands artillerievuur, zwaar beschadigd en niet meer veilig voor de omwonenden. Als gevolg daarvan moest men de kerktoren uiteindelijk omhalen. Er werden explosieven aangebracht en op 26 juni 1940, met één druk op de knop, was de kerktoren niet meer. Onderstaande foto van mijn oma heb ik lang geleden als kleine jongen van haar in bewaring gekregen. Dit maakte uiteraard veel indruk op mij als klein jochie. Na de oorlog (ik meen pas in de jaren 90 van de vorige eeuw) is de toren weer in oude glorie teruggebracht en tot op de dag van vandaag weer te bewonderen.
